Brown Eyes / Blue Eyes
In de deuropening keek de workshopleider mij diep in de ogen. "Ga daar zitten," zei ze onverwacht streng. Op mijn stoel stond: voor mensen met blauwe/grijze ogen. Verbaasd keek ik om mij heen, waar ben ik nu beland... achter mij zaten twee rijen mensen met bruine ogen. Aan de muur hingen de regels: o.a. 'Mensen met bruine ogen zijn de baas. Zij hebben altijd gelijk.' Het voelde zeer ongemakkelijk dat de trainer bruine ogen had en tiranniek rondliep.
De situatie van macht en onmacht was in scene gezet: tijdens het Symposium over Diversiteit dat ik bezocht was dit een van de workshops. Het was een groep gewone mensen die een rol kregen gebaseerd op een fysieke eigenschap die niemand onder controle heeft, namelijk de oogkleur. Gewone mensen werden opeens de 'goede bruinoog' en de 'slechte blauwoog'. De slechte 'blauw-oog' werd benoemd als arrogant, kinderachtig. Ondanks dat het een 'spel' was, was het gevoel dat dit opriep wel echt. De meeste blauw-ogigen ervoeren intimidatie, gebrek aan respect, vernedering; het was een bedreigende situatie voor hen, sommigen werden daar zelfs kwaad van en geïrriteerd. 'Ik werd nerveus, voelde me onder druk gezet en kon niet meer denken of me naar behoren gedragen,' zei iemand achteraf.
Als je meer ervaringen wilt lezen, kijk dan eens naar dit artikel. Het hebben van of juist ontberen van macht dwingt mensen- onbewust- in een bepaalde rol. De invloed hiervan op gedrag is 'mind blowing'.
Na de moord op Martin Luther King in 1968 is de gedragstraining Brown Eyes Blue Eyes ontwikkeld door Jane Elliott. Zij wijdde uitgebreid onderzoek aan de uitwerking van vooroordelen en onderdrukking, en concludeerde dat rolpatronen die discriminatie bevorderen aangeleerd zijn.
Het goede nieuws is dat als het aangeleerd gedrag is, dat het ook afgeleerd kan worden, zij het soms met behoorlijk wat moeite. Racisme is dus niet erfelijk bepaald, maar heeft alles te maken met macht en opvoeding.
Dat stelt ons voor een immense opgave om onze eigen vooroordelen in de ogen te kijken. Onze eigen 'unconscious bias' / onbewuste vooroordeel.
Want diversiteit is een vast gegeven in de samenleving. Het raakt elk individu. In de kern gaat het er om dat alle mensen verschillend mogen zijn. Diversiteit is een tegenpool van discriminatie en uitsluiting, en een manier om van elkaar te leren en elkaars talenten te benutten.
In de praktijk gaat het echter niet zonder slag of stoot om een positieve waardering van diversiteit vorm te geven in alle lagen van de maatschappij. Neem bijvoorbeeld de volgende vragen, eveneens aan de orde op datzelfde symposium:
- Hoe bevorder je als leidinggevende het bewustwordingsproces over de waarde van diversiteit?
- Met welke dilemma's en uitdagingen heeft een inclusieve leider te maken?
- Op welke wijze kan een bedrijf diversiteit inzetten om zijn bedrijfsresultaten te verbeteren?
- Hoe lukt het je om in een diverse omgeving gezamenlijke waarden en behoeften te formuleren, en de bereidwilligheid tot samenwerking te verhogen?
- Hoe kun je in een divers samengestelde omgeving sfeer creëren, dialoog mogelijk maken en in verbinding blijven met jezelf èn de ander?
- Hoe neem je de stem van de minderheid mee in het meerderheidsbesluit?
De wereld om ons heen is aan het veranderen, ook in Nederland. We zien trends in onze samenleving, zoals toenemende polarisatie, het ontstaan van nieuwe identiteiten en demografische veranderingen die ons gevoel over veiligheid in een ander perspectief plaatsen. We staan daarom voor de collectieve opgave om met de juiste en inclusieve bril naar verschillen te kijken. Want het gesprek over hoe verschillen er mogen zijn en hoe we omgaan met deze verschillen levert wat op. De krachtigste besluiten ontstaan door de aanwezige diversiteit aan kennis, talenten, ervaringen en emoties te combineren.
Heel interessant in dit verband is de visie en methodiek van Deep Democracy, een methode voor conflictresolutie die in de periode na de apartheid is ontwikkeld in Zuid-Afrika en op dit moment in meer dan 20 landen in de wereld wordt toegepast.
Uit de nood geboren is 'de wereld' is er al langer mee bezig om conflicten rond verschil in macht en discriminatie te tackelen, en overal zijn trainingen en methoden ontwikkeld. Maar dit is geen 'ver van mijn bed show' meer, inmiddels is ook Nederland verplicht zich te houden aan de SDG's - Sustainable Development Goals (de opvolger van de Millennium Goals). Daarvan gaat doel 10 over het bevorderen van gelijkheid, officieel: 'Ongelijkheid binnen je land en tussen landen verminderen'. Ook Nederland moet hierover officieel rapporteren, en is verplicht stappen tot verbetering te zetten.
Daar willen we als HildeConsult de komende tijd graag en met overtuiging aan bijdragen.